Pierwsza fundacja dla franciszkanów w Opolu miała powstać przed najazdem tatarskim około 1236 roku. Druga fundacja pochodzi z 1248 roku dzięki księciu opolskiemu Władysławowi I.

Budowa gotyckiej świątyni i klasztoru miała trwać jeszcze w XIV wieku. Podziemia kościoła stały się miejscem pochówku rodziny książęcej (Piastowie Śląscy). W samym kościele jest też kaplica Piastowska.

W Opolu przy klasztorze św. Barbary od 1473 r.przebywali franciszkanie obserwanci. Na ich rzecz franciszkanie konwentualni zmuszeni byli do oddania obecnego klasztoru. Jednak w okresie kontrreformacji franciszkanie konwentualni odzyskali klasztor. W 1556 r.protestanci zmusili zakonników do opuszczenia miasta, a kościół został ograbiony i zdewastowany. Ponownej dewastacji i kradzieży dokonano w czasie wojny trzydziestoletniej.

Klasztor opolski miał silne kontakty z Polską, zwłaszcza z Krakowem. Jego zasługą jest podtrzymywanie nie tylko katolickości, ale i polskości. Tutaj w 1655 roku przebywał król Jan Kazimierz w czasie potopu szwedzkiego i ogłosił odezwę do narodu polskiego.

Od 1712 roku kontakty klasztoru opolskiego z prowincją polską zaczęły się rozluźniać. W 1725 roku konwent został przyłączony do prowincji czeskiej.

W 1810 roku rząd pruski skasował klasztory na Śląsku. Przez kilka lat klasztor stał pusty. W latach 1813–1814 mieścił się w nim szpital armii rosyjskiej. Później cały kompleks został przekazany parafii protestanckiej. W świątyni zrobiono wtedy wiele przeróbek.

Podczas II wojny światowej klasztor został spalony, a kościół poważnie uszkodzony. W takim stanie władze państwowe 6.07.1945 roku przekazały kościół i klasztor naszej prowincji. Do 1948 roku klasztor podniesiono z ruin.

W latach 1951–1954 odremontowano wnętrze kościoła, przywracając w głównym zarysie wygląd pierwotny (sprzed okresu protestanckiego). W latach 1967–1972 przeprowadzono zewnętrzną regotyzację prezbiterium.

Od 1950 do 1970 roku w klasztorze mieściło się studium filozoficzne prowincji (niektórzy będąc członkami studium, przygotowywali się jednocześnie prywatnie do matury państwowej).

W latach 1980–1996 w klasztorze przebywali bracia po nowicjacie, przygotowujący się do matury.

W ostatnich latach kościół klasztorny został poddany gruntownej rewaloryzacji.

Zwiedzanie

Na co dzień dla zwiedzających udostępniony jest kościół i kaplice m. in. MB Częstochowskiej z adoracją Najświętszego Sakramentu w tygodniu w godz. od 10:00 do 18:30, a w niedzielę po sumie o godz. 12:00 do 18:00, następnie kaplica Serca Pana Jezusa, kaplica św. Jadwigi, kaplica św. Anny zwana Piastowską z grobowcami fundatorów tutejszego kościoła i klasztoru Bolesława I, Bolesława II i Bolesława III oraz księżnej Anny Oświęcimskiej. Podziemia znajdujące się pod prezbiterium kościoła w których spoczywają pozostali książęta opolscy m.in. Władysław II Opolczyk FUNDATOR Sanktuarium Jasnogórskiego i księżna Elżbieta wnuczka króla Władysława Łokietka, a także znajduje się tam najstarszy zachowany na ziemiach śląskich wczesnogotycki kolorowy fresk z 1320 roku przedstawiający Kalwarię męki Pana Jezusa wraz z jego Matką i św. Janem.

Niezorganizowanym grupom podziemia są udostępniane od poniedziałku do piątku w godzinach od 10:00 do 17:00 po uprzednim zgłoszeniu przy furcie klasztornej z minimum 3 dniowym wyprzedzeniem, telefonicznie lub osobiście w godzinach od 8:00 do 12:00 i od 13:15 do 17:00. To zgłoszenie jest potrzebne gdyż wycieczki oprowadza wówczas zakonnik.

Przewodnicy PTTK nie są zobowiązani do zgłaszania wycieczek, oprowadzanie odbywa się od poniedziałku do piątku w godzinach od 10:00 do 17:00.

Jarmark Franciszkański

Jarmark Franciszkański na stałe wpisał się w kalendarz wydarzeńkulturalnych Opola. Głównym celem corocznej edycji Jarmarku Franciszkańskiego jest udostępnienie mieszkańcom miasta i regionu oraz przybyłym z tej okazji gościom zabytkowych wnętrz zespołu kościelno - klasztornego, zapoznanie ich z historią klasztoru, która stanowi istotny element w historii Opola. Oraz zbiórka funduszy na dalszą renowację zabytkowego obiektu kościelno-klasztornego, należącego do nielicznych zabytków naszego miasta, w którym znajduje się m.in. nekropolia Piastów Opolskich.